Przez ponad dwa lata pracowaliśmy nad przygotowaniem pakietu koniecznych zmian prawnych mających na celu poprawę realnej ochrony drzew. Efektem naszych prac są propozycje zmian konkretnych przepisów – głównie w ustawie o ochronie przyrody, choć zahaczamy też o ustawę o transporcie kolejowym oraz o Kodeks cywilny.
Proponowane zmiany podzieliliśmy na kilkanaście obszarów odpowiadających najpilniejszym zidentyfikowanym problemom (każdy z poniższych plików zawiera uzasadnienie proponowanych w nim zmian – lektura tegoż uzasadnienia pozwoli zrozumieć stojący za propozycjami zamysł ich autorów):
1. Ochrona korony drzew przed nadmiernymi cięciami i plagą źle pojętych „pielęgnacji”, w tym doprecyzowanie sposobu określenia jak duże cięcia można uznać dopuszczalne (i jak to mierzyć).
2024.04.16-Def drzewa i ochrona korony
2. Ochrona korzeni drzew przed uszkodzeniami; obecnie ustawa nie zauważa istnienia korzeni – nie uwzględnia ich nawet w definicji drzewa. Proponowane zmiany wprowadzają m.in. pojęcie strefy ochrony korzeni oraz wskazują, jaką ingerencję w korzenie należy uznać za zniszczenie drzewa.
2024.04.12-Def drzewa i ochrona korzeni
3. Kryteria wydawania zezwoleń na usuwanie drzew – jeden z najważniejszych elementów układanki proponowanych zmian. Obecnie ustawa nie określa czym kierować ma się urzędnik wydający zezwolenie: nie bardzo wiadomo czy i kiedy może (albo powinien) takiego zezwolenia odmówić, jakie dokładnie aspekty powinien wziąć pod uwagę oraz jakie warunki muszą być spełnione, aby zezwolenie mogło być wydane.
2024.04.12-Kryteria wydawania zezwolen
4. Skrócenie długiej obecnie listy zwolnień z obowiązku uzyskania zezwolenia na usunięcie drzewa.
2023.04.17-Zwolnienia z zezwolen
5. Doprecyzowanie (i zaostrzenie) przepisów dotyczących zgłoszenia zamiaru usunięcia drzewa przez osoby fizyczne. Po wielu dyskusjach zdecydowaliśmy się na utrzymanie zgłoszenia (zamiast zezwolenia) w przypadku usuwania drzew przez osoby fizyczne. Ponieważ jednak instytucja ta bywa obecnie nadużywana, a dotyczące jej przepisy są nieprecyzyjne, proponujemy odpowiednie zmiany.
2024.04.12-Zgloszenia
6. Zmiany w przepisach dotyczących nasadzeń zastępczych za usunięte drzewa oraz przesadzeń drzew przeznaczonych do usunięcia. Celem proponowanych zmian jest przede wszystkim zapewnienie, aby nowe nasadzenia w możliwie największym zakresie kompensowały straty spowodowane usunięciem drzewa.
Projekt dodamy wkrótce
7. Obecne stawki opłat oraz sposób ich wyliczania powodują, że naliczane kwoty są na tyle niskie, iż w żaden sposób nie rekompensują wyrządzonych strat i nie stanowią ekonomicznego bodźca do starań o zachowanie drzewa. Proponujemy zmianę tej sytuacji poprzez wprowadzenie przepisów wzorowanych na tych, które obowiązywały do roku 2015, a więc przed wprowadzeniem w przepisach zmian osłabiających ochronę drzew.
Projekt dodamy wkrótce
8. Skrócenie długiej obecnie listy zwolnień z obowiązku uiszczenia opłaty za usunięcie drzewa.
2023.04.17-Zwolnienia z oplat
9. Jednym z lepszych instrumentów służących skuteczniejszemu egzekwowaniu przepisów z zakresu ochrony środowiska jest kontrola społeczna – rozumiana zarówno jako możliwość udziału społeczeństwa w procedurach podejmowania określonych decyzji, jak też jako umożliwienie zaskarżania, m.in. przez organizacje ekologiczne, decyzji wydanych przez organy administracji. Jako społeczeństwo mamy prawo współdecydować o tym co stanie się z otaczającymi nas drzewami!
2023.04.17-Uspolecznienie
10. Doprecyzowanie przepisów dotyczących kar administracyjnych za zniszczenie lub uszkodzenie drzewa, a także wprowadzenie przepisów umożliwiających gminom wydanie decyzji wstrzymującej prace prowadzone niezgodnie z ustawą, a powodujące zniszczenie korzeni lub korony drzewa.
2024.04.14-Kary administracyjne
11. Zmiana w artykule 150 Kodeksu cywilnego polegająca na wskazaniu, że przewidziane obecnie w Kc prawo właściciela nieruchomości do żądania, aby jego sąsiad usunął gałęzie lub korzenie swojego drzewa, ma być ograniczone przepisami ustawy o ochronie przyrody. Inaczej mówiąc: usuwanie owych gałęzi lub korzeni nie może prowadzić do uszkodzenia lub zniszczenia drzewa.
2023.04.17-Zmiana Kc
12. Wskazanie, że uzgodnienie RDOŚ wymagane przed wydaniem zezwolenia na usunięcie drzew rosnących przy drogach powinno być zawsze zgodą wyraźną, bez możliwości zastosowania tzw. milczącej zgody (obecnie brak reakcji RDOŚ w wyznaczonym terminie uznaje się automatycznie za zgodę na wydanie zezwolenia).
2023.04.17-UzgodnienieRDOS-przy drogach
13. Projekt nowego rozporządzenia określającego wysokość opłat za usunięcie drzew i krzewów.
2023.04.17-ROZPORZADZENIE oplaty
Zrozumienie zmian proponowanych w poszczególnych artykułach ustawy o ochronie przyrody wymaga odniesienia ich do obecnego tekstu tej ustawy. Tekst ten można znaleźć tutaj:
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20040920880/U/D20040880Lj.pdf
Umieszczone powyżej pliki są na bieżąco aktualizowane, w sytuacji gdy zaistnieje uzasadniona potrzeba korekty lub uzupełnienia propozycji.
Nad formalnoprawną stroną procesu opracowywania propozycji zmian czuwała mec. Magdalena Bar z kancelarii Jendrośka Jerzmański Bar i Wspólnicy.
W proces konsultacji merytorycznych zaangażowani byli eksperci i ekspertki, którzy aktywnie nas wspierali swoją wiedzą i doświadczeniem.
Instytucje i organizacje zaangażowane w proces:
Instytut Drzewa, Stowarzyszenie Architektury Krajobrazu, Federacja Arborystów Polskich, Polskie Towarzystwo Dendrologiczne, Zarząd Zieleni Miejskiej we Wrocławiu, Wydział Terenów Zieleni Zarząd Dróg Miejskich w Poznaniu, Stowarzyszenie Żywica, Związek Powiatów Polskich.
Bardzo serdeczne dziękujemy Pani Małgorzacie Tracz, Przewodniczącej Parlamentarnego Zespołu Przyjaciół Drzew za wsparcie i zaproszenie do sali Sejmowej na spotkanie.
Pragniemy w tym miejscu również podziękować wszystkim aktywistom i aktywistkom, którzy uczestniczyli w naszych spotkaniach i pomagali nam identyfikować problemy i wyzwania. Dziękujemy uczestnikom Debaty Obywatelskiej pn. “Dajmy Drzewom Prawo” za wniesioną energię i deklarację dalszej pracy przy wdrażaniu naszych pomysłów.
Zdajemy sobie sprawę, że to dopiero pierwszy krok na drodze do lepszej ochrony drzew, ale bez uzgodnienia wspólnego stanowiska i szerokiej dyskusji nie moglibyśmy pójść dalej.
Zapewne oprócz zagadnień opisanych w udostępnionych plikach istnieją jeszcze inne, nieporuszone przez nas, aspekty ochrony drzew wymagające uwzględniania w przepisach prawnych. W tym momencie prosilibyśmy jednak o skupienie się na zmianach już zaproponowanych oraz – jeśli uznają Państwo to za stosowne – o przekazanie swoich komentarzy do tychże zmian (drzewa@eko.org.pl).
Choć oczywiście pomysły nowe, nieobjęte naszymi propozycjami, również docenimy – mamy nadzieję, że będziemy mieć okazję rozważyć je w ramach kontynuacji naszego projektu.
Działanie zrealizowano w ramach projektu „Chrońmy drzewa z ludźmi i dla ludzi”, z dotacji programu Aktywni Obywatele -Fundusz Krajowy finansowanego przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszy EOG.